13 Temmuz 2009

Telgraf _ Tradescantia

yer örtücü

Mor telgraf bitkisi (Tradescantia pallida) değişik yaprak renkleriyle bahçede hoş bir değişiklik yaratıyor. Hele o pembe çiçekleri açtığında. Sulu, susuz, güneşli (tabii kızgın öğle güneşini de pek sevdikleri söylenemez, özellikle tüylü telgraflar biraz gölge istiyorlar ve tabii çizgili telgraf da, tabii renklerindeki koyuluğun soluklaşması istenmiyorsa), gölgeli, soğuk, sıcak, killi, kireçli, kumlu her yerde ve her şart altında yaşamakta kararlılar. Yaşıyorlar ve yayılıyorlar. İdeal yer örtücüler. Ama bu onların bir anlamda tehlikeli yanları. Yayıldıkları alanda başka bitkinin yaşamasına izin vermeme gibi bir özellikleri var. Sözkonusu ayrık otuysa yaşamasın dememek gerekiyor çünkü koskoca ormanları kurutmak onlar için işten bile değilmiş. Özellikle yeşil yapraklı telgraflarda (Tradescantia fluminensis) bu eğilimi bahçede gözlemliyorum. 5-6 sene önce iki sap olarak toprağa soktuğum yerlerde öyle azgın bir yayılma sergilediler ki resmen ayda bir onları da budamak, temizlemek zorunda kalıyorum. Yanılıp da kestiğim sapları kurutmadan önce toprak üstüne atacak olursam hemencecik orada da gelişip boylanmaya başlıyorlar. Buradan da anlaşılacağı gibi çoğaltılmaları da çok kolay. İster bir sapı bir bardak suyun içinde bir hafta bekletip köklendirmek şeklinde olsun, ister bitkinin herhangi bir yerini, yaprak, sap, yumru kökler, şöyle bir toprağa göstermek şeklinde olsun, kısa zamanda o bölgenin hakimi olup çıkıveriyorlar. Mor çizgili türü (Tradescantia zebrina) aslında biraz daha utangaç. Tüylü yeşil yapraklısı (onun Latincesini bulamadım işte) ise en hassasları.
Commelinales takımının Commelinaceae ailesine mensup olan telgraf bitkisinin hayatla bu bağına şaşmamak gerekiyor. Muzgillerin de mensup olduğu Zingiberales ailesi gibi 80 milyon yıl önce ortaya çıkmış. Bu, dinazorlar demekmiş. Amerika kıtası yörüngesine doğru hareket etmeye başlamış demekmiş. Avrupa henüz adalardan ibaret demekmiş. Kuşlar daha yeni yeni belirmeye başlamış demekmiş.
Gene de üzerlerinden ellerimi eksik etmeden onları sevmeye devam edeceğim. Bu arada kışları esas olarak yok oluyorlar. Yani toprak üzerindeki parçaları çirkinleşip yok oluyor. Özellikle kış şartlarına fazla açık bölgelerde. Toprağı eşeleyip kökleri ayıklamanın tam zamanı. Kimbilir, belki bahçenin başka bir köşesi de mor mor yapraklarla donanmak istiyordur.